Monday 10 September 2012

Insuihkhawm leh zai i rel ang u


 Ziaktu:Lalthapuia Sailo

Tlailkhat chu sikula kan thawhpui pakhat hi kan inah a lo leng a, a ni hi Naga hnam inti a ni a. Hnam hrang hrang nunzia leh culture te hriat chak leh hnam thil lampang chu riltam pawh theihnghilh thak thak khawpa sawi nuam ti ve thin hi ka ni a. chuvang chuan an hnam chanchin leh culture te hriat chian chakin zawhna hrang hrang ka zawt kual a. A mak khawp mai! Chuta ka hmuhchhuah tak chu, ka rin loh thil tak a ni tlat mai. Chu kan thawhpuipa chu Naga hnam tak tak a lo ni miah lo a ni chu! Manipur a Zohnahthlak hnam panga, Naga hnama lut ta zinga hnam khata mi, Aimol hnam lo ni reng chuan..Aimol hnam te hi Naga hnam zingah tunah hian an inchhiar tawh a, Naga hnam sipai, National Socialist Council of Nagaland (NSCN) ah pawh an thalai tam tak tunah hian an tel ve mek nghe nghe a ni. Ka theih ang tawkin Naga hnam an nih loh zia leh Zohnahthlak zinga hnam khat an nih thu te ka hrilh a, a ngaithla ulukin, a rilru a khawih ve hle in ka hria. Duhlian tawng leh an tawng thumal tam tak inang a hriat a, mak a tih thu te a sawi chhuak ta nghal a. Ka lehkhabu neih ang ang te ka chhiar tirin, ka hawh ta nghe nghe a. A tukah chuan Rengram (Tripura) chhunga Zohnahthlak Darlong leh Molsom chanchin a chhiar te chuan a rilru a khawih hle thu leh, Darlong nen ngat phei chuan an tawng tam tak a lo inan reng thu a hmuhchhuah thu min hrilh a, mak a ti hle a ni. Zohnahthlak Aimol hnam te hi Manipura Chandel District chhungah an cheng ber a, chutih lai chuan Darlong hnam te chu Rengram chhungah an cheng thung a. Mak tak mai chu heng hnam hnihte hi an chenna a inhlat hle mai…an chenho awm lai reng reng pawh hriat a ni lo. mahse an tawng tam tak a la inang si!

  Manipur ram chhunga Senapati leh Chandel District vela Mizo hnahthlak dik tak Chawhte-ho sang sarih vel chu an political survival ngaihtuahna avangin Naga hnamah an inlet ta bawk a. Mizorama Chawhte hnam tam tak chu an Mizo hnam angin an awm thunga, an hnam peng Lianhna, Chawngdang, Chawnthik, Tamva, Chamte, Thaumau, Chhuanhawih, Hawnzawng etc chi riat vel ab awm bawk. Mahse Manipura awmte chu an bo zo ta! Hetiang bawk hian Rengpui ram (Tripura) chhunga Mizo hnahthlak Kawlawi (Koloi) leh Rupini te chu Borok hnamah an lut titih der ta bawk. Mi hnam a lian zawng an than mup mup lain keini erawh kan inteite tulh tulh a, hetiang ringawta kan kal chuan hnam lian zawk ten min la chimral mai lo ang tih pawh sawi har tak a ni ve dawn ta mai a nih hi..
Thawnthuah chuan hmanlai hian Hahuk lal a thi a, a thlarau chu awkah a changa vanah a lawn chho a, thla khi a han lem ta a. Mihringte chuan nasa takin an auva, a hlau chuan a chhak chhuak leh ta a. Mahse, chumihnu reiloteah chuan ni khi awkin a lem leh ta a, an au chhuak zo ta lo a, thim a lo zing ta a ni. Thim zinglai chuan thil rapthlak pui pui a lo thleng ta a. Engkim thi tawhte chu an lo nung leh ta vek a, thing rote an lo hring leh a, lungte pawh lo nung lehin hnah an chhuaha. Mihringte chuan tuah tur an nei ta lo a, pasalthate chauhin salu ro tuah tur an nei a. Pasalthate lah chu an tlem hle si a. Chung pasalthate thlahte chu Thado hnam zingah tun thleng hian la awmin an sawi. Thim zin hnu rei feah chuan mihring an lo awm ta a. Chhinlung atangin an lo chhuak a. An tam hle a, a hnu deuhah chuan Ralte ho an lo chhuak a, an bengchheng ta viau mai a. Chhinlung Vengtuchuan mihringte chu an tam ta viauah ngaiin Chhinlung chu a lo khar ta a ni. Hei hi kan piputen Zo hnam lo chhuah dan an sawi chu a ni. Mizo hnahthlak dang Lusei nilote pawh hian Lusei-hoin Chhinlung an tih ang hi an nei ve vek bawk a ni. Rengpui ram chhunga Zo hnahthlak hnam 20 dawnte zingah pawh hian an history an inrochun an sawi hrat theih ber chu Chhinlung tih a lo ni fur mai ..Thil mak tak chu a niin ka hria. Hei hian thlahtu hmunkhat leh eng tik hunlai vel emaw kha chuan lo cheng ho ngei tawh kan ni tih a tilang chiang hlein ka hria...


  Kan pi leh pute chu China atangin Tibet ramriah kalin Burma hmartawp thlanglam hret Hukawng Valley-ah lut niin mithiamte chuan an ngai a; mahse China atanga rawn tawlhthla Man-ho nawrna avangin tlem a khawthlang lam Kabaw Valley ah an insuanchhuak leh ta a. Kan pipute Kawlphaia an chen lai hian hnam khat niin an la chengho vek a, tawng khat an la hman ngei a rinawm bawk. Kawlphaia an chenlai hian Shan-ho an rawn lian ta a, pipute chu an nawr chhuak ta a ni. An remchan dan ang angin Kawlphai chu an chhuahsan ta a. Hmun hran hranah an darh ta chum chum a, Zo hnam hrang hrangte chu a chi chi a an awm hran tak avang chuan an inunaunate chu an lotheihnghilh tan ta a. An inkarah inhriatthiam lohna a lo awm ta fo a, chungnun zawk inchhuhin indote hial an lo ching ta hial mai a ni. Khawvel politic inlumlet vel karah ram hrang hrangah thendarhin kan lo awm zui ta bawk nen kan vanduai hle a ni. Kan awmna ram theuhah hnam lian zawkten min lo hriat dan angin kan hnam hmingte chu kan pu ta mai mai a. Unau kan nihna hial kan lo theihnghilh ta a, insuihkhawm leh ngai khawpin kan lo awm darh ta nuai mai a ni. Hnam mawl leh rethei, hun rei tak atanga inthen tawh kan nih hlawm avangin kan nitin khawsak phung te, kan sakhaw vawn te a danglam nasa hman hle. Hun leh hmunin min daidan avangin kan tawng thlengin a lo danglam ta nuai mai a, mahse thlah khat na na na chu kan hmasang thawnthu ang te chu a la danglam thei taktak chuang lo. Chhinlung thawnthu te, Chhura thawnthu te , Chemtatratrawta thawnthu te leh kan thawnthu hlui tam tak te chu kan la intawm deuh vek tlangpui a ni. Luseiin Chhura an tih chu Hmar leh chipeng thenkhat chuan Sura an ti a, Paihte lamin Benglam an ti a, Laizo leh Zahau lam chuan Tenglam an ti a, Gangte chuan Bilpi an ti a. A hming kan sawi dan inang chiah lo mah se ,a thawnthu kalhmang leh mizia chu a hrang chuang lo.

Zohnahthlakte hi ram hrang  hrang pathumah tunah hian kan cheng mek a, chung ramte chu India , Bangladesh leh Myanmar te an ni. India ram chhungah ngei pawh hmun hrang hrang Mizoram, Manipur, Tripura, Assam leh Meghalaya state chhungah te kan cheng a ni. International leh state ramri ten min daidan mek mahse kan thinlung lamah unau kan ni tih kan inhriat a, hnam khata insuihkhawm leh hi kan tih makmawh a ni. Kan Identity kan zir chin loh vang leh kan sawi tam tawk loh vang a ni ngei ang , Manipur state-a Zohnahthlak hnam chi nga ( 5 clans) Aimol, Anal (Pakan), chiru, Maring leh Moyon hnamte chuan Naga hnamah min luhsan ta. Hei chauh hi a ni lo, Tripura (Rengram) chhunga Zohnahthlak hnam chi hnih (2 clans) Rupini leh Koloi hnamte pawhin Borok hnamah min luhsan tabawk. Tin, Tripura chhunga Molsom hnamte ( sing thum chuang) pawh an Borok leh ta khawp chu a nih tak khu!... Mizo hnam insuihkhawm lehna Movement hi chak taka kalpui a va hun ta em.

Ni 22 April, 1947-a Mizo Union Conference-ah khan Mizo hnamin a huapte chu hengte hi an ni tih tarlan a ni: Lusei, Hmar, Ralte, Paite, Zo, Darlawng, Kawm (Kom), Pawi, Thado, Chiru, Aimual (Aimol), Khawl, Tarua, Anal, Purum, Tikhup, Vaiphei, Lakher, Langrawng, Chawrai, Bawng, Mualthuam, Kaihpeng, Pangkhua, Tlanglau, Pautu, Rawihte, Biahte, Khumi, Hrangkhawl, Bawmzo, Miria, Dawn, Khiangte, Rengte, Khawlhring, Chawngthu, Khiang, Vanchiau, Chawhte, Ngente, Renthlei, Tlau, Vangchhia, Zawngte, Fanai, Halam, Gangte, Biahte, Simte, Zotung e.t.c te an ni.

Mahse hnam khat anga Insuihkhawm leh chu a harin, tun thlengin tam tam chuan a tulna em em pawh kan la hre lo niin a lang a, a pawi tak meuh a ni. Insuihkhawma hnam khata kan inhlawmkhawm theih chuan hnam zahawm tak angin kan ding chhuak thei ang a, chuti nilova a inti hrang zawnga kan kal lui zel a nih chuan kan vela hnam lian zawk ten rei lote chhungin min chiral mai ang tih a hlauhawm a ni. Chu vang chuan Zo hnahthlak Chhinlung chhuak hnamten kan dinchhuah ve nan insuihkhawm leh zai i rel ang u. ...Mangtha…Maphasy….Rawmang tha... Ramang hui...


   Unaute u, in damtlang alawm maw
Rinawmna chibai in dawng thei em?
Chhinlung Chhungkhat Zofa kan nih hre rengin, 
Insuihkhawm leh zai I rel ang u. ___Capt . L.Z Sailo (RIP)

Kindly Bookmark this Post using your favorite Bookmarking service:
Technorati Digg This Stumble Stumble Facebook Twitter
YOUR ADSENSE CODE GOES HERE

5 comments:

daniel on 21 September 2012 at 09:51 said...

Ziak tha hle mai. Mizo nihna ah ka chiang e.

ijAcK on 21 September 2012 at 15:28 said...

insui khawm zai loi rel ta rei chu unai hei. kei hom hnam lampang hi ken hnik zawng tak a chang.
Pathian zarin ni ka chu ei lan sui khawm ngei hom ke beisei.
Siartu zawng zawng mangtha ngawi ngawi.
Isaac Lalremruata Darlong

ijAcK on 21 September 2012 at 15:50 said...

http://www.facebook.com/groups/107368172687355/permalink/344748945615942/

Doanh Doanh on 25 March 2020 at 01:09 said...



hãng eva air có tốt không
vé máy bay đi mỹ giá bao nhiêu
hang khong korean air
đại lý bán vé máy bay đi mỹ
giá vé máy bay từ tphcm đi canada
Những Chuyến Đi Cuộc Đời
Ngau Hung Du Lich
Tri Thuc Du Lich





Huyền Châu on 28 January 2021 at 23:46 said...

http://zamtlangpui.blogspot.com/2012/09/insuihkhawm-leh-zai-i-rel-ang-u_9576.html

Post a Comment

 

About Me

Recent Posts

Recent Comments

| Zampuitlang © 2009. All Rights Reserved | Template Style by My Blogger Tricks .com | Design by REMA RALTE | Back To Top |